(Beknopte) geschiedenis van de kerk / het kerkleven in Harreveld.
(Onderaan dit artikel vindt u een zeer uitgebreid verslag van de Harreveldse kerkgeschiedenis.)
De inwoners van Harreveld gingen van oudsher ter kerke in Groenlo, waar in de 9ᵉ eeuw een kerk gebouwd werd, en waar zij later in de middeleeuwen ook terecht konden in de kappel in Vragender vanaf 1444 en Lichtenvoorde vanaf 1496.
De katholiek gebleven inwoners van Harreveld konden na de reformatie vanaf 1650 ter kerke gaan over de grens in Zwillbrock of in de Kreuzkapelle bij Aalten-Bocholt.
In 1684 kreeg pastoor Hendricus Silvolt van de Hollandse Zending de opdracht een statie te stichten in Groenlo, Lichtenvoorde en omgeving. Hij vestigde zich in Lichtenvoorde, waar hij een schuilkerk inrichten op zolder van zijn ouderlijk huis.
Er werd besloten dat Groenlo en Lichtenvoorde tot het Bisdom Münster behoorden en Harreveld tot de Hollandse Zending en dat pastoor Riccius verantwoordelijk werd voor de statie Harreveld, die daarmee afgescheiden werd van de statie Lichtenvoorde.
Pastoor Riccius kon voor de vieringen gebruik maken van kasteel Harreveld en boerderij Katershorst in Zieuwent. Pastoor Riccius kreeg eind 1694 van Ursula Philipotta von Raesfelt, Vrouwe van Harreveld, verlof om enkele kamers op Huize Harreveld te betrekken en zijn intrek te nemen in het kasteel waarvan de voormalige paardenstal was ingericht als kerk.
De statie Harreveld functioneerde van1694 tot 1795. Daarna verhuisde de kerk naar Zieuwent waar een nieuwe kerk, gewijd aan de H.Werenfridus, gebouwd werd op de Hoenderboom die in1797 in gebruik werd genomen.
In 1863 ontstonden in Harreveld de eerste plannen een eigen kerk te bouwen, waartoe een commissie werd opgericht onder voorzitterschap van de toenmalige bewoner van Huis Harreveld Bernard Willem Joseph von Raefelt, die de grond schonk waarop de kerk, de pastorie, de school en het kerkhof gebouwd werden.
De kerk werd ontworpen door Arnoldus te Wiel uit Azewijn (1824-1898) en in 1868 ingezegend pastoor Jansen, waarbij H. Agatha patrones van de kerk werd. Op 16 mei 1888 sloeg de bliksem in deze kerk en brandde bijna geheel af. De gehele inboedel ging verloren, maar de toren bleef grotendeels gespaard, mede dankzij de goede verzekering van de kerk kon binnen 14 maanden een nieuw kerkgebouw in gebruik genomen worden.
De huidige driebeukige neogotische pseudobasiliek op een rechthoekig grondplan met een 3-zijdig afgesloten koor werd ontworpen door architect Gerhardus te Riele uit Deventer. Gespaard gebleven delen van de toren van1868 werden daarin opgenomen. De nieuwe kerk werd ingewijd op 23 juli 1889 door pastoor Harmsen.
Op 13 mei 1894 werd Harreveld een zelfstandige parochie.
De H. Agathakerk werd in 1901 gepolychromeerd. (met veel kleuren beschilderd).
In 1921 bouwde J.J. Elbertse een nieuw orgel voor de H. Agathakerk.
In 1926 werd begonnen met een grote restauratie van de H. Agathakerk waarbij de toren die destijds in slechte staat verkeerde, hersteld werd en de Almelose schilder en glazenier Jos ten Horn in het priesterkoor en bij het Maria- en Jozefaltaar en boven de scheibogen in het middenschip wand en gewelfschilderingen maakte en in de periode 1930-1935 de kruiswegstaties in de zijbeuken schilderde. In diezelfde periode werd een nieuw hoogaltaar naar ontwerp van Jos ten Horn gemaakt en werden de tabernakeldeuren, de kandelaars en het kruis vervaardigd door de Amsterdamse edelsmid Nico Witteman geplaatst . Ook werd een communiebank geplaatst.
In 1944 werden glas-in-loodramen in het koor aangebracht, ontworpen door de Roermondse glazenier Max Weiss.
In de jaren zestig werden de schilderingen boven de scheibogen overgeschilderd en de voorstelling van de H. Christoffel werd verwijderd. De pilaren en de heiligenbeelden werden in een lichtere kleur geschilderd; de communiebanken werden verwijderd en delen van de preekstoel werden gebruikt om een ambo te maken. Het poortje van de communiebank werd tegen het celebratie-altaar geplaatst.
In de jaren tachtig werd de H. Agathakerk gerestaureerd en werden de gewelfschilderingen uit 1901 gedeeltelijk weer blootgelegd; namelijk de bloemmotieven en engelen in het koor. Paul Wieggers schilderde op de plek waar de H. Christoffel had gezeten ‘De Zaaier’.
De H. Agathakerk te Harreveld werd erkend als rijksmonument.
Op 12 oktober 1978 kwam een samenwerking tot stand tussen de H. Werenfridusparochie te Zieuwent, de H. Agathaparochie te Harreveld en de O.L.V. van Lourdesparochie te Mariënvelde, genoemd het samenwerkingsverband HAZIMA.
Op 7 mei 2010 werden de R.-K. parochies H. Helena te Aalten, H. Hart / H. Greorgius te Bredevoort, H. Agatha te Harreveld, H. Bonifatius / H, Ludgerus te Lichtenvoorde, Onze Lieve Vrouw van Lourdes te Mariënvelde, H. Johannes de Doper te Meddo, H. Antonius van Padua te Vragender, H. Jacobus te Winterswijk en H. Werenfridus te Zieuwent samengevoegd tot de R.-K. Parochie St.-Ludger.
Op 1 juli 2017 is pastorale samenwerking tot stand gekomen tussen de R.-K. Parochie St. Ludger te Lichtenvoorde en omgeving en de R.-K. Parochie
St. Paulus te Groenlo en omgeving. Deze parochies beschikken sindsdien over één gezamenlijk pastoraal team en één gezamenlijk pastoraal beleid. Deze parochies zijn op 1 januari 2021 samengevoegd tot de R.-K. Parochie HH. Paulus en Ludger.
Redenen die leidden tot sluiting van de kerk in Harreveld voor de eredienst:
Het inwonertal van Harreveld fluctueerde in de periode 2013-2022 tussen 1360 en 1440 maar het aantal parochianen in Harreveld nam in de periode 1012-2022 af van ongeveer 1030 naar ongeveer 785.
Eind 2022 komen in de St. Agathakerk in Harreveld gemiddeld ongeveer 25 kerkgangers exclusief het koor.
In 2012 telde het kerkkoor van Harreveld 34 leden en sinds 2016 ongeveer 16.
In 2022 net als in 2016 waren er geen dopelingen, geen eerste communicanten of vormelingen uit Harreveld; evenmin kerkelijk huwenden. In 2016 vonden drie kerkelijke uitvaarten plaats en in 2022 één.
Het parochiebestuur constateert dat het aantal vrijwilligers in de geloofsgemeenschap van Harreveld afneemt en dit geldt ook voor belangrijke lokale functies.
Het parochiebestuur constateert eveneens dat de financiële exploitatie van de locatie Harreveld structureel onder druk staat en dat over de jaren 2018, 2019 en 2021 weliswaar kleine positieve resultaten behaald werden, maar dat daarbij aangemerkt moet worden dat de neogotische kerk met het interieur met muurschilderingen zeer onderhoudsgevoelig is en dat de te verrichten kosten voor onderhoud in de komende jaren het gereserveerde bedrag ver te boven gaan en dat naar verwachting de jaarlijkse parochiebijdrage een dalende tendens zal vertonen.
Al deze bovenste punten in aanmerking genomen heeft het bestuur van de
HH. Paulus en Ludger parochie besloten de H. Agathakerk te Harreveld voor te dragen voor onttrekking aan de goddelijke eredienst.
De route naar onttrekking aan de goddelijke eredienst van de kerk in Harreveld.
Op 29 november 2018 heeft een afvaardiging van het parochiebestuur met de beheercommissie van Harreveld en met ander personen te Harreveld, in totaal 15 personen, gesproken over de onttrekking van de H. Agathakerk aan de goddelijke eredienst en de toekomst van de locatie.
Op 11 december 2018 heeft het parochiebestuur met de beheercommissie van Harreveld en met andere personen te Harreveld opnieuw gesproken over de toekomst van de locatie en daarbij is ter sprake gekomen dat de verwachting is dat op termijn het pastoraal team slechts een bezetting van 2 fte zal hebben, terwijl de parochie 16 locaties telt, dat in de locaties de bemensing van kerngroepen van vrijwilligers ernstig onder druk staat en vaak geen opvolging meer te vinden is en dat de secularisatie sneller voortgaat dan vermoed en dat het daarom onvermijdelijk is om een beleid te ontwikkelen om kerkgebouwen aan de goddelijke eredienst te onttrekken en de pastorale zorg te concentreren, waarbij de gelovige nabijheid van mens tot mens gestalte zal moeten krijgen door de plaatselijke geloofsgemeenschap.
In 2019 werden door het parochiebestuur in alle locaties parochieavonden gehouden naar aanleiding van het bestuurlijk Gebouwen- en Beleidsplan.
Op 14 oktober 2019 heeft het parochiebestuur overlegd met 8 parochianen die lid zijn van de beheercommissie van Harreveld en de brainstormgroep Herbestemming kerk. Er werd afgesproken dat er een financieel goed onderbouwd plan gemaakt diende te worden voor de bestemming van de kerk, met een tijdpad en dat de werkgroep ende beheercommissie hiervan het parochiebestuur op de hoogte moest houden en dat zodra er zicht zou zijn op een plan, het parochiebestuur een gesprek zou hebben met de bisschoppelijke vicaris van het Vicariaat Arnhem als eerste stap in de herbestemming.
Op 25 januari 2021 organiseerde het parochiebestuur een parochieavond te Harreveld over het bestuurlijk beleidsplan en de positie van de H. Agathakerk te Harreveld daarin.
Op 9 februari 2021 overlegde een lid van het pastoraal team met de locatie over de mogelijkheden voor de voortgang van de geloofsgemeenschap na de sluiting van H. Agathakerk.
Van maart tot juni 2021 voerde het parochiebestuur via eentussenpersoon overleg met een initiatiefgroep die de H. Agathakerk zou willen kopen; over de ambitie van de initiatiefgroep en over de fysieke situatie van de kerk en pastorie; het meerjarig onderhoudsplan en de SIM-subsidies en bovendien met een andere potentiële koper te Doetinchem.
Op 12 juli 2021vond een gesprek plaats tussen de beheercommissie van Harreveld, de plaatselijke initiatiefgroep en de potentiële koper en een afvaardiging van het parochiebestuur.
Op 24 november 2021 overlegde het parochiebestuur met een werkgroep te Harreveld over de herbestemming van de H. Agathakerk.
Op 16 februari 2022 overlegde het parochiebestuur met de beheercommissie en de potentiële koper.
Op 6 april 2022 werd een vergadering met alle beheercommissies en de parochie georganiseerd waarop onder meer de herbestemming van de H. Agathakerk te Harreveld is toegelicht.
Op 2 september 2022 vond een overleg plaats met de beheercommissie en met de potentiële koper over de exploitatie en over de procedure tot onttrekking van de H. Agathakerk aan de goddelijke eredienst.
Op 21 september 2022 stemde de stichting STAGATHA in met de aankoop van de H. Agathakerk en de pastorie alsmede een woning te Harreveld.
Op 27 september 2022 stemde de beheercommissie van Harreveld in met het starten van de procedure tor onttrekking aan de goddelijke eredienst.
Op 17 en 20 oktober 2022 werden hoorzittingen gehouden in Harreveld vanwege de voorgenomen onttrekking van de H. Agathakerk aan de goddelijke eredienst en dat bij deze hoorzittingen in totaal 19 respectievelijk 14 personen aanwezig waren en dat het parochiebestuur voor de aanwezigen heeft uiteengezet dat de huidige situatie van de parochie als geheel en ook van de geloofsgemeenschap van Harreveld gekenmerkt wordt door een gebrek aan priesters en een krimpend aantal gelovigen, een teruglopend aantal kerkgangers, terugloop van het aantal dopelingen, eerste communicanten, vormelingen en van het aantal kerkelijke huwelijken, dat het al dalende kerkbezoek door de corona pandemie met 25% teruggelopen is, dat de pastoor van de R.-K. Parochie HH. Paulus en Ludger tijdens de beide hoorzittingen geconstateerd heeft dat geen van de aanwezigen een bezwaar naar voren heeft gebracht tegen de onttrekking van de H. Agathakerk aan de goddelijke eredienst en dat de aanwezigen hebben ingestemd me deze constatering.
De laatste eucharistieviering was op zondag 18 december 2022.
Parochianen uit Harreveld kunnen voortaan ter kerke gaan in de H. Calixtusbasiliek te Groenlo, het eucharistisch centrum van de parochie, op 12 km afstand van Harreveld en in de HH. Bonifatius en Ludgerus kerk te Lichtenvoorde op 4 km afstand van Harreveld.
Het parochiebestuur is op 2 maart 2022 met de koper van de H. Agathakerk tot overeenstemming gekomen dat volgens de plannen van de koper de H. Agathakerk als cultureel erfgoed deels een museale functie zal krijgen naast een functie als ontmoetingscentrum, dat over de herbestemming zorgvuldig plaatselijk overleg gevoerd is dat gewaardeerd werd en dat dit volgens het parochiebestuur ook kansen schept voor de geloofsgemeenschap van Harreveld om present te blijven ook na de sluiting van de kerk.
De H. Agathakerk gelegen aan de Kerkstraat 38 te Harreveld is met ingang van 23 december 2022 aan de goddelijke eredienst onttrokken.
Uitgebreid verslag van de kerkgeschiedenis van Harreveld
Onderstaand verslag komt uit de jubileum-koerier welke is uitgegeven in 1995 ter gelegenheid van 100 jaar St. Agatha Parochie in Harreveld. Het artikel is destijds geschreven door Henry Tankink.
